Coğrafi Yapı
SÖKE'NİN GENEL TOPOĞRAFİK YAPISI (KONUMU)
Topografya denildiğinde, bir yerin genel coğrafi görünüşü, yerleşim yeri anlaşılmak gerektir. Topografik bilgiler, o yerin engebe veya yükseltilerini, vadilerini, ovalarını, kıyılarını, akarsularını vs. coğrafi görünümlerini içine alan geniş bir coğrafya konusudur.
Söke şehri, bulunduğu yeri itibariyle:
a) Bir vadi şehridir.
b) Bir dağ şehridir.
c) Bir ova şehridir.
d) Bir deniz şehridir.
Bu özelliklerini ele aldığımızda SÖKE;
a) Tarihi ve coğrafi kayıtlarda Gümüş veya Oyuk veya Durmuş Dağ, eski tarihte THORAX denilen dağların güneybatı eteklerinin son bulduğu ve Dilek yarımadasını meydana getiren Samsun dağlarının, eski tarihte MYKALE denen dağların, kuzey doğu eteklerinin başlangıç etekleri arasından, kuzey - güney ve doğu istikametine Büyük Menderes nehrine doğru Söke Çayının aktığı vadide kurulmuştur.
b) Bu vadinin kuzey ve güney tarafı tahminen 100-200 m. yüksekliklere ulaşan dağ yamaçlarının başlangıç yerleri sayılır. Söke, bu yamaçların eteklerinden aşağılara ve yanlara doğru yerleşim şekli ile sivri ucu vadiye, taban kenarı Söke Ovasına bakan bir geniş tabanlı üçgeni andırmaktadır.
Söke'nin genel coğrafik engebeleri çok yüksek dağlar değildir. Tetkik edildiğinde şehrin çevresindeki yükseltiler 200-255 m. yüksekliğindeki tepeciklerdir. Söke'nin doğusunda bu yükseltiler Bağarası ve Koçarlı istikametinde 500-750 m. olarak, batıya nazaran biraz daha yüksektir. Çevrenin en yüksek tepesi kuzeyde Gümüş Dağının en yüksek tepesi olan Karyağdı Tepesidir. Yüksekliği 1019 metredir. Bu tepenin yakınında Söke TV verici istasyonu bulunmaktadır. Vadinin güneybatı istikametine uzanan Dilek yarımadasını meydana getiren Samsun dağlarının yöre halkının söylediği üç sivrilerin en yükseği olan 1237 m. yüksekliğindeki DİLEK Tepesidir. Diğer bir yönden bir bölümü Söke sınırları içinde olan güneydoğu dağ silsilesi olan Beşparmak dağları, (eski tarihte LATMOS Dağları diye anılıyordu) bu dağlardır. Bu dağların en yüksek tepesi 1367 metre yükseklikte olan Beşparmak Tepesidir.
c) Söke şehri bir ova şehri özelliğini göstermektedir. Doğrusu, tamamen Büyük Menderes Nehrinin, coğrafi incelemelerin kayıtlarına göre 3000 yıl içinde meydana getirdiği alüvyonlu toprakların birikim ovasıdır.
d) Söke, batısı ve güneybatısı ile de denize uzak olmayan ileride anlatılacağı şekilde Limanı olmayan ama deniz ile çok yakın ilgisi olan bir sahil veya deniz şehridir diye de vasıflandırılabilir. Çünkü aslı; eski tarihte tamamen deniz ile ilgilidir.
LİTOLOJİK YAPI (Kayalar, Taşlar Topraklar.)
Sökenin Güneydoğusundaki ve Doğusundaki Dağlar:
BEŞPARMAK DAĞLARI:
Bu dağlar Güney Toros dağlarının batı uzantılarıdır. Beşparmak adı; en yüksek tepesi olan 1367 metre yüksekliğindeki BEŞPARMAK TEPESİNDE sert granit kayalıkların görünüş şeklinin havadan bakıldığı zaman, bir elin beşparmağına benzemesinden dolayı verilmiştir. Bu dağlar, Çine çayı batısındaki Karpuzlu yaylası ve Gökbel dağları ile, Bafa Gölü arasında, Bağarasmın tam güneyinde Milas şehrine doğru yani güneydoğuya doğru uzanırlar. Beşparmak dağlarının Bafa Gölü kuzey uzantıları Karadöşeme, Ağaçlıbol, Balıkkaya Döşeme bağları, Çam dağı, Pirenlik Tepe, Yeşilköy ve Avşar tepeleridir.
b) Sökenin batısındaki Dağlar:
Söke'nin kuzeyindeki, eski ve yeni su depolarının bulunduğu Dededağ tepesi, kuzeyindeki Fevzipaşa Mahallesinden, güneydeki Savuca Mahallesine doğru bir çizgi çizdiğimizi düşünelim, bu çizginin tam batı tarafı, Söke şehrinin batışıdır. Savuca Mahallesinin ve Askeri Kışla batısına düşen Kocataş Deresinin kuzeyinde Kemalpaşa mahallesinin kuzeybatı engebeleri tahminen 150 m.dir, bunun kuzeyinde Maden Tepe bu tepenin kuzeyinde şimdi işletilmeyen Maden Ocağı var. Bunun kuzeyi Söke çayıdır.
Batıya ilerledikçe Kuşadası-Söke karayolunu, takip eder paralellikler gösteren Söke çayı kuzeyindeki ve güneyindeki yükseltiler 100-200 m. arasında değişen farklılıklar göstermektedir. Söke çayına gerek kuzeyden ve gerekse güneyden karışan pek çok kuru dereler mevcuttur. Kuşadası Söke karayolu üzerindeki Kıranta Tepe 298 metre yüksekliğinde olup Kıranta mezarlığı ve mevkii, Çatalçam Tepe ve Yaylaköy ve Köklük sırtları kuzeyindeki Gül dağlarının güneye inen kollarıdır. Yaylaköy' ün güneyinde şimdi mevcut olmayan Çukurköy engebelerini de unutmamak gerektir. Bu yöndeki yükseltiler batıda Caferli-Kuşadası ve Ege denizine yakın Çatal Azmakta son bulur.
c) Sökenin Kuzeyindeki Dağlar
Bugün, Söke Belediye su deposunun bulunduğu (Eski ve yeni su depolarının) bulunduğu dağa Dededağ denir, bu dağda yani küçük tepe yamacında bir yatırın bulunması sebebiyle bu isim verilmiştir. Bu Dededağın yüksekliği 182 m.dir. Bu Dededağın kuzeyinde Kartaltepe vardır.
Söke'nin biraz kuzeydoğusuna gelirsek, Söke Lisesi, Fevzipaşa Mahallesinin kuzeyine doğru Kızılkilise deresinin üzeninde Asartepe bu tepenin kuzeydoğusunda şehir mezarlığı ve az ileride Çimento Fabrikası vardır.
d) Sökenin Güneyindeki, Güneybatısındaki Dağlar:
Söke'nin topoğrafik, coğrafik olarak, güneyi incelendiğinde, Özbaşı köyü ile Sarıkemer Mahallesi hudutları istikametine kadar (Büyük Menderes Nehrine kadar) geniş Söke Ovası alüvyonlu tarlaları göze çarpar. Bu bölgede başlıca hiçbir yükselti yoktur.
Güneydeki dağlar ve yükseltileri genel olarak incelemek için, Yenihisar ilçesinin batısındaki Tekağaç burnu ile Akbük Limanı arasında kalan bölümden kuzeye doğru gitmek gerekirse; Akbük Limanının doğusunu kuşatan 430 m. yüksekliğindeki Kaplan dağlarının kuzey sırtları olan Karanlık Dağlar, kuzeybatıda Tatlıyarık sırtları ile bu sırtların batısındaki Kartal dağları, Limanın kuzey ucunda Saplı ada ve Mercimet sırtları ile 250 m. yüksekliğinde ki Saplatan Dağlarının kuzeybatı sırtlarını teşkil eden Mengerep sırtları, Yeniköy sırtları, Görge Tepe ve Kırıkiçi, Çakal içi ve Koca Orman denilen Ilbır dağlarının Batı bölümlerini, buralardan geçerek Kırıkiçi mevkiinin güneyinden Bafa Gölüne dökülen Gürge dere ve kollarını içine alır.
Söke Ovası: Ege Deniz'inin tarihi ve doğal güzellikleriyle dolu orta kıyı bölgesinde, Büyük Menderes akarsuyunun hemen yakınında kurulmuştur. Söke'nin en verimli arazisini oluşturan ova arazisi şehir ile Büyük Menderes Nehri ortasındadır. Şehrin yerleşim yeri ovanın kuzey ve kuzeybatı tarafına doğru genişlemesine olmuştur. Aydın'a 54 km, İzmir'e 120 km, mesafesindedir. Doğusunda Koçarlı, Kuzey doğusunda Germencik, Kuzeybatısında Kuşadası ve Batısında Milas ilçelerine sınırdır. Söke’ ovasının yüz ölçümü 1088 km² olup, deniz seviyesinden yüksekliği 23 metredir. Şehre olan 50 km. uzaklıkta Bafa Gölü yer almaktadır. Göl Söke ve Milas arazisi içerisinde kalmaktadır. Söke’nin hemen kuzeyinde Samson Dağları, Gümüş ve Kemer Dağları, Güneyinde ise Beşparmak Dağları vardır. Söke'de tipik Akdeniz iklimi hekimdir. Yazları kurak ve sıcak, kışları ılık ve yağışlı olur. Yaz aylarında genelde hiç yağış almaz. En yüksek yağışı; Aralık, Ocak ve Şubat aylarında alır. Yağışlar genel olarak yağmur şeklinde olup, kar yağışı çok az derecede görülür. Söke’de bölgenin genel özelliği olan, Akdeniz Bölgesinin karakteristik bitki örtüsü ve Makiler yer alır. Dağların yüksek kısımlarında karaçam ve fıstık çamı, dağ eteklerinde zeytin, düzlük kısımlarında incir, narenciye, yetişmektedir. Ayrıca Söke ovasında yetişen kültür bitkileri, buğday, arpa, yulaf, mısır vb. sanayi bitkileri olarak pamuk, ayçiçeği, susam ve kanoladır.
Coğrafi Konumu: Söke güneyinde Didim kuzeyinde İzmir ve Muğla, batısında Kuşadası bulunan şirin ve oldukça güçlü bir ilçedir. Söke ovası Büyük Menderes Havzasının en son noktasında olan çok verimli bir araziye kuruludur.
İklimi: Söke bölgesi Akdeniz iklim kuşağı içerisinde yer almaktadır. Yazları kurak Kışın yağışlı, geçer. Nem oranı diğer yörelere göre yüksektir. Çam ve makilik dahil olmak üzere her türlü yabancı bitki yanında kültürü yapılan pamuk ve bilumum Hububat, Meyve, Sebze, İncir, Zeytin yetiştirilir.
